Tại Dự thảo Luật Bảo đảm trật tự, an toàn giao thông (ATGT) sắp trình lên Quốc hội xem xét, việc kiểm soát khí thải đối với xe máy đã được quy định rõ ràng, cụ thể hơn. Đây là bước tiến rất quan trọng trong việc giảm thiểu tác động tiêu cực của xe máy cũ nát đối với giao thông và môi trường.
Nguồn phát thải chính trong giao thông
Theo số liệu từ Cục Đăng kiểm, Bộ GTVT, cả nước hiện có khoảng 60 triệu mô tô, xe gắn máy, chiếm trên 90% lượng phương tiện giao thông. Đây là một trong những nguồn phát thải chính trên lĩnh vực giao thông nhưng lại chưa được kiểm soát chặt chẽ do thiếu các quy định cụ thể của pháp luật.
Lãnh đạo Sở GTVT Hà Nội cho biết, tính đến tháng 2/2023, TP đã có hơn 7,8 triệu phương tiện giao thông. Trong đó có gần 1,1 triệu ô tô, trên 6,6 xe máy; chưa kể khoảng 1,2 triệu phương tiện từ các tỉnh, TP khác thường xuyên tham gia giao thông trên địa bàn Thủ đô. Tốc độ gia tăng phương tiện trung bình từ 4 – 5%/năm. Đó là thách thức rất lớn đối với công tác bảo đảm trật tự, ATGT cũng như giữ gìn môi trường không khí của thành phố.
Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, nếu chỉ khuyến khích, vận động người dân mang xe máy đi kiểm tra mức khí thải sẽ không đạt kết quả cao. Bởi lẽ nhiều người lo ngại sẽ bị xử phạt hoặc tịch thu phương tiện khi phát hiện không đạt tiêu chuẩn. Phần khác lo ngại tốn kém thêm chi phí kiểm định hoặc sửa chữa nên sẽ không tự giác đưa xe máy đi “khám” định kỳ.
Khẳng định căn cứ pháp lý
Chuyên gia giao thông Nguyễn Mạnh Thắng nhận định, muốn giảm thiểu khí thải xe máy, biện pháp đầu tiên là phải tập trung xóa bỏ lượng xe cũ nát; đồng thời rà soát, kiểm tra thường xuyên, định kỳ đối với khí thải của xe đang lưu hành.
Muốn làm được như vậy, trước tiên phải “luật hóa” yêu cầu kiểm kiểm định khí thải đối với xe máy. Có căn cứ pháp lý là luật được ban hành chính thức, cơ quan chức năng mới có thể dần dần đưa công tác này vào triển khai thực tế. Đồng thời có căn cứ để xây dựng quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật đối với khí thải xe máy. Vấn đề này đã được Hà Nội cũng như nhiều địa phương khác đề xuất lên Chính phủ, Bộ TN&MT từ nhiều năm trước nhưng đến nay mới được đưa vào Dự thảo Luật Bảo đảm trật tự, ATGT.
Dự kiến giai đoạn từ năm 2024 – 2025, Thủ đô sẽ tổ chức thí điểm kiểm định hằng năm với xe máy từ 5 năm sử dụng trở lên, có thể nghiên cứu dán tem để phân biệt. Giai đoạn này cũng bắt đầu áp dụng phân vùng khu vực theo tiêu chuẩn khí thải.
Sau thí điểm, từ năm 2026, xe từ 3 – 5 năm sử dụng trở lên phải kiểm định khí thải định kỳ, đồng thời hạn chế các xe không đạt tiêu chuẩn khí thải tại khu vực đã phân vùng. Thành phố sẽ nghiên cứu áp dụng thu phí khí thải cho các khu vực theo phân vùng bảo vệ. Hà Nội cũng sẽ xây dựng hệ thống kiểm soát khí thải xe máy bao gồm 170 trạm kiểm định cố định và lưu động; đầu tư hệ thống camera giao thông để phát hiện xe xả khói đen.
Muốn khởi động lộ trình này, điều kiện tiên quyết là quy định về kiểm soát khí thải đối với xe máy cần phải được “luật hóa” sớm. Với những xe không đạt tiêu chuẩn khí thải, đã cũ nát phải thu hồi, thành phố cũng sẵn sàng đưa ra chính sách hỗ trợ chủ xe từ các nguồn ngân sách, xã hội hóa… để chuyển đổi phương tiện không đạt tiêu chuẩn khí thải hoặc chuyển đổi sinh kế.
Tóm tắt từ Kinh tế và Đô thị
