Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm không khí là một vấn đề lớn trên toàn thế giới : Nó góp phần gây ra khoảng 7 triệu ca tử vong mỗi năm. Người dân sống ở các thành phố lớn nhất thế giới, từ Delhi đến Istanbul hoặc Los Angeles, nằm trong số những người bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Nhưng phân tích của DW tiết lộ một số tin tức đáng khích lệ: Ở nhiều siêu đô thị, không khí đang dần trở nên tốt hơn.
Phân tích này tập trung vào một thước đo ô nhiễm không khí: PM2.5, vật chất dạng hạt mịn (hay còn gọi là bụi mịn) được tạo thành từ nhiều loại hạt rắn và giọt chất lỏng có kích thước từ 2,5 micromet trở xuống, nhỏ hơn nhiều so với đường kính của một sợi tóc người. PM2.5 thường được sử dụng như một chỉ số cho mức độ ô nhiễm nói chung.
Sophie Gumy thuộc Khoa Biến đổi Khí hậu, Môi trường và Sức khỏe của WHO cho biết: “Những hạt này càng nhỏ thì chúng càng có thể xâm nhập sâu hơn vào cơ thể”. PM2.5 nhỏ đến mức nó có thể xâm nhập vào phổi và máu, nơi nó có thể gây ra các vấn đề về hô hấp, bệnh tim và ung thư phổi.
PM2.5 ở các thành phố chủ yếu được gây ra bởi khí thải từ ô tô và các phương tiện khác. Các nhiên liệu rắn như than, gỗ hoặc dầu hỏa được sử dụng làm năng lượng, sưởi ấm và nấu ăn cũng góp phần tạo ra các chất ô nhiễm không khí.
Để tìm hiểu mức độ ô nhiễm không khí đã phát triển như thế nào trong những năm gần đây, DW đã phân tích dữ liệu được đối chiếu bởi nhà cung cấp dữ liệu Thụy Sĩ và nhà sản xuất các sản phẩm liên quan đến chất lượng không khí IQAir, bao gồm mức PM2.5 cho các thành phố có dân số hơn 10 triệu người. Trong số 25 siêu đô thị có dữ liệu sẵn có, gần như tất cả (21 thành phố) đã cải thiện mức độ ô nhiễm không khí trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến năm 2022.
Xử lý ô nhiễm không khí: 1. Giao thông sạch
Để chống lại ô nhiễm không khí, các thành phố đang thực hiện nhiều chiến lược khác nhau. Ở nhiều nơi, giao thông vận tải đóng một vai trò quan trọng. Các biện pháp hiệu quả ưu tiên sạch hơn và ít ô tô hơn, khuyến khích đi bộ hoặc đi xe đạp và mở rộng giao thông công cộng. Ví dụ, Bangkok đang mở rộng các dịch vụ Skytrain và Metro – mặc dù vẫn còn hạn chế, trong khi Delhi đặt mục tiêu điện khí hóa 80% đội xe buýt của mình.
Zoe Chafe, Trưởng nhóm kỹ thuật về chất lượng không khí tại C40, một mạng lưới nhằm giúp gần 100 thành phố thành viên trở nên thân thiện với môi trường hơn, cho biết các khu vực phát thải thấp đang được thử nghiệm ở nhiều nơi. Đây là những khu vực chỉ cho phép một số hoặc cấm ô tô và điều chỉnh thiết kế đường phố để tạo thêm không gian cho người đi bộ và người đi xe đạp.
Ông Chafe nói: “Đây là chủ đề đang gây được tiếng vang trên tất cả các khu vực trên thế giới và nó thực sự thú vị”.
Xử lý ô nhiễm không khí: 2. Nguồn công nghiệp
Công nghiệp là một khía cạnh quan trọng khác cần giải quyết. Kế hoạch hành động chống ô nhiễm không khí của Delhi cũng tập trung vào việc giảm bụi từ các công trường xây dựng và chuyển sang sử dụng nhiên liệu sạch hơn và các kỹ thuật hiệu quả hơn. Thành phố này vẫn nằm trong số những nơi ô nhiễm nhất hành tinh, đặc biệt là trong những tháng mùa đông. Vào năm 2023, sương mù lại trở nên tồi tệ đến mức buộc các trường học phải đóng cửa. Mặc dù vậy, Delhi đã giảm mức ô nhiễm 15% trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến năm 2022.
Một nguyên nhân chính có thể là nhà máy điện than Badarpur, đã ngừng hoạt động vào năm 2018. Ước tính nó là nguyên nhân gây ra khoảng 10% lượng ô nhiễm không khí bụi chỉ riêng ở Delhi.
Xử lý ô nhiễm không khí: 3. Quản lý chất thải
Bất cứ nơi nào chất thải không được thu gom và xử lý thích hợp, người ta phải đốt ngoài trời. Điều đó gây ra khói bụi độc hại và góp phần gây ô nhiễm không khí. Điều đó có nghĩa là quy định và cơ sở hạ tầng để quản lý chất thải phải là một phần trong kế hoạch chống ô nhiễm không khí của bất kỳ thành phố nào.
Bhavreen Kandhari nói với DW: “Có quy định về quản lý chất thải rắn từ năm 2016 nhưng chúng vẫn chưa được thực thi”. Người sáng lập nhóm hoạt động vì các bà mẹ Warrior Moms đã vận động cho không khí sạch hơn trên khắp Ấn Độ trong hơn 20 năm qua, kiến nghị với chính phủ và tòa án.
Xử lý ô nhiễm không khí: 4. Năng lượng sạch
Khi các biện pháp được thực hiện triệt để, tác động có thể rất đáng kể. Ví dụ, các thành phố trên khắp Trung Quốc đã giảm mức độ ô nhiễm một cách đáng kể trong vài năm qua.
Đây là kết quả của “cuộc chiến chống ô nhiễm không khí” tại Trung Quốc, một loạt các biện pháp nhằm vào tất cả các nguồn phát thải chính. Trong số đó: tiêu thụ năng lượng để sưởi ấm và điện.
Bắc Kinh đã đặt ra các giới hạn phát thải nghiêm ngặt đối với thiết bị sưởi ấm của hộ gia đình và trợ cấp cho bất kỳ hộ gia đình nào chuyển từ sưởi ấm bằng than sang khí đốt tự nhiên hoặc điện. Một nghiên cứu kết luận rằng việc cải tạo những thiết bị sửa ấm này góp phần giảm 20% mức độ ô nhiễm không khí ở Bắc Kinh.
Ngoài Trung Quốc, các quốc gia trên toàn thế giới đang đầu tư vào năng lượng tái tạo, loại bỏ dần than và khám phá các giải pháp thay thế cho bếp đốt củi và than. Seoul, thủ đô của Hàn Quốc, đã chuyển sang sử dụng máy sưởi gas vào những năm 1990 và hiện đang xem xét các giải pháp thay thế thân thiện với môi trường hơn như máy bơm nhiệt.
Những thách thức chính: Dữ liệu tốt hơn
Khi các thành phố muốn cải thiện chất lượng không khí, bước đầu tiên thường là cải thiện việc thu thập dữ liệu. Ví dụ, ở Pakistan, vẫn còn rất ít trạm quan trắc chính thức của chính phủ, khiến khó có thể đánh giá liệu chất lượng không khí có được cải thiện hay không.
Nhưng những người như Abid Omar, người sáng lập Sáng kiến Chất lượng Không khí Pakistan vào năm 2016, đang nỗ lực thay đổi điều này. Ông nói: “Những cá nhân, tập đoàn, tổ chức có cùng chí hướng đã hợp tác với nhau bằng những thiết bị giám sát chi phí thấp và đang cung cấp dữ liệu một cách công khai trên internet và dữ liệu đó là thứ đang thúc đẩy nhận thức.”
Những thách thức chính: Nguồn vốn
Zoe Chafe của C40 cho biết, để các thành phố thực hiện bất kỳ thay đổi thực sự nào, nguồn lực tài chính là rất quan trọng.
Bà nói: “Bắc Kinh đã có thể đầu tư một lượng lớn vào vấn đề chất lượng không khí”. “Đó là câu hỏi quan trọng đối với nhiều thành phố khác hiện nay: Liệu họ có đủ tiền để đầu tư để thực hiện một bước thay đổi lớn như vậy về chất lượng không khí hay không?”
Trung Quốc đã đầu tư hơn 20 tỷ nhân dân tệ mỗi năm, tương đương vài tỷ USD, vào việc kiểm soát ô nhiễm không khí trong vài năm qua.
Những thách thức chính: Hợp tác
Ô nhiễm không khí có thể di chuyển qua khoảng cách lớn, vượt qua ranh giới chính trị. Ví dụ, đây là trường hợp ở Ấn Độ, nơi việc đốt cây trồng ở các bang nông thôn phía bắc gây ra sương mù nghiêm trọng cho Delhi và khu vực xung quanh mỗi năm sau mùa thu hoạch. Các vấn đề tương tự ảnh hưởng đến đồng bằng sông Nile xung quanh Cairo ở Ai Cập hoặc Indonesia, nơi khói từ các vụ cháy nông nghiệp thậm chí còn lan sang cả nước láng giềng Singapore và Malaysia.
Khói mù từ cháy rừng ở Indonesia đã khiến các trường học và sân bay trên khắp đất nước phải đóng cửa, đồng thời chất lượng không khí ở các nước láng giềng Singapore và Malaysia “rất không tốt cho sức khỏe”. Nguyên nhân cháy rừng là do giải phóng mặt bằng trái phép.
Hầu hết các thành phố vẫn vượt xa giới hạn ô nhiễm không khí của WHO
Còn rất nhiều việc phải làm: Mức độ ô nhiễm không khí ở hầu hết các thành phố trên thế giới vẫn vượt quá giới hạn 5 microgam trên một mét khối không khí của WHO.
Tuy nhiên, ngay cả ở những nơi mức độ vẫn còn cao, bất kỳ sự giảm ô nhiễm nào cũng sẽ cải thiện sức khỏe, bà Sophie Gumy của WHO cho biết. Và bất kỳ nỗ lực nào nhằm hạn chế ô nhiễm không khí đều giúp chống lại biến đổi khí hậu, vì cả hai đều được thúc đẩy bởi khí thải từ việc đốt chất thải và sử dụng nhiên liệu hóa thạch.
Nguồn DW
