Ô nhiễm không khí dường như gây ra hoặc góp phần vào một loạt các tình trạng sức khỏe. Ảnh hưởng của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe của một người có thể từ khó thở nhẹ đến các vấn đề tim mạch nghiêm trọng, bao gồm bệnh tim và đột quỵ.
Các hạt và khí có hại trong không khí đến từ nhiều nguồn, bao gồm khói thải từ xe cộ, khói do đốt than hoặc khí đốt và khói thuốc lá.
Có nhiều cách để hạn chế ảnh hưởng của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe, chẳng hạn như tránh những khu vực có đông xe cộ qua lại. Tuy nhiên, sự thay đổi đáng kể phụ thuộc vào việc cải thiện chất lượng không khí trên quy mô toàn cầu.
Bài viết này sẽ tóm tắt ngắn gọn về cách thức ô nhiễm không khí có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của một người.
Ô nhiễm không khí là gì?
Ô nhiễm không khí là sự gia tăng về nồng độ các chất gây hại cho sức khỏe con người, sinh vật, thực vật trong khí quyển.
Phạm vi các chất ô nhiễm có thể có nghĩa là ô nhiễm không khí có thể ảnh hưởng đến mọi người ở cả ngoài trời và trong nhà.
Ô nhiễm không khí ngoài trời bao gồm:
- khói đốt than và khí đốt
- khí độc hại, chẳng hạn như oxit nitơ hoặc lưu huỳnh đioxit
- khói thuốc lá
- Ozon mặt đất
Ô nhiễm không khí trong nhà bao gồm:
- hóa chất gia dụng
- khí độc hại, chẳng hạn như carbon monoxide hoặc radon
- vật liệu xây dựng, chẳng hạn như chì hoặc amiăng
- phấn hoa
- khuôn
- khói thuốc lá
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các chất ô nhiễm có nguy cơ cao nhất đối với với sức khỏe của một người là:
- vật chất dạng hạt (chất ô nhiễm dạng hạt), bao gồm chất rắn lơ lửng và các giọt chất lỏng
- nito đioxit
- lưu huỳnh đioxit
- khí quyển
Tiếp xúc ngắn hạn
Tiếp xúc ngắn hạn với ô nhiễm không khí, chẳng hạn như ôzôn ở mặt đất, có thể ảnh hưởng đến hệ hô hấp vì phần lớn các chất ô nhiễm xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp của một người.
Tiếp xúc với ô nhiễm không khí trong thời gian ngắn có thể dẫn đến nhiễm trùng đường hô hấp và giảm chức năng phổi. Nó cũng có thể làm trầm trọng thêm bệnh hen suyễn ở những người bị tình trạng này.
Tiếp xúc với sulfur dioxide có thể gây hại cho mắt và đường hô hấp, cũng như gây kích ứng da.
Tiếp xúc lâu dài
Nghiên cứu về các vấn đề sức khỏe lâu dài mà ô nhiễm không khí có thể gây ra đang được tiến hành. Nghiên cứu đã liên hệ ô nhiễm không khí với các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, kết quả sinh đẻ bất lợi và thậm chí tử vong sớm.
Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính
Tiếp xúc với các chất ô nhiễm dạng hạt (bụi) có thể gây ra bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD). Theo WHO, ô nhiễm không khí gây ra 43% số ca COPD và tử vong trên toàn thế giới.
COPD là một nhóm các bệnh gây khó khăn liên quan đến hô hấp, chẳng hạn như Khí phế thũng và viêm phế quản mãn tính . Những căn bệnh này làm tắc nghẽn đường thở và khiến người bệnh khó thở. Không có cách chữa khỏi COPD, nhưng điều trị có thể giúp giảm các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Ung thư phổi
Theo WHO, ô nhiễm không khí gây ra 29% tổng số ca ung thư phổi và tử vong. Các chất ô nhiễm dạng hạt có khả năng góp phần đáng kể con số này vì kích thước nhỏ của chúng cho phép chúng đi đến đường hô hấp dưới.
Bệnh tim mạch
Nghiên cứu cho thấy sống trong khu vực có mức độ ô nhiễm không khí cao hơn có thể làm tăng nguy cơ tử vong do đột quỵ . Ô nhiễm không khí có thể gây đột quỵ và đau tim .
Một đánh giá năm 2018 lưu ý rằng Nghiên cứu Gánh nặng Bệnh tật Toàn cầu ước tính ô nhiễm không khí là nguyên nhân gây ra 19% ca tử vong do tim mạch vào năm 2015. Đây cũng là nguyên nhân của khoảng 21% ca tử vong do đột quỵ và 24% ca tử vong do bệnh tim mạch vành .
Sinh non
Theo nghiên cứu được đăng trên Tạp chí Quốc tế về Nghiên cứu Môi trường và Sức khỏe Cộng đồng , việc tiếp xúc với không khí ô nhiễm có thể khiến phụ nữ mang thai dễ sinh non hơn. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng nguy cơ sinh non giảm đi khi giảm phơi nhiễm.
Top of Form
Bottom of Form
Ảnh hưởng sức khỏe từ các chất ô nhiễm cụ thể
Theo nghiên cứu của cơ quan nghiên cứu ung thư quốc tế , ô nhiễm không khí ngoài trời là chất gây ung thư, nghĩa là có thể gây ung thư .
Không khí ô nhiễm chứa các hạt và hóa chất riêng biệt, mỗi loại có ảnh hưởng khác nhau đến sức khỏe.
Hạt ô nhiễm (bụi)
Các chất ô nhiễm dạng hạt bao gồm sự kết hợp của các hạt khác nhau trong không khí.
Do kích thước nhỏ của các hạt này, chúng có thể đến phổi và làm tăng nguy cơ mắc bệnh phổi và tim. Chúng cũng có thể gây ra các triệu chứng tồi tệ hơn ở những người bị hen suyễn.
Nguy hiểm cho sức khỏe của bạn hơn cả là bụi mịn PM10, PM2.5 đã được rất nhiều các nhà nghiên cứu chứng minh tác động của chúng lên sức khỏe.
Tổ chức y tế thế giới WHO khuyến cáo giới hạn nồng độ PM10, PM2.5 trung bình 24h lần lượt là 50 µg/m3 và 25 µg/m3 . Ở Việt Nam, giá trị giới hạn về nồng độ PM10 và PM2.5 trung bình 24h trong không khí xung quanh lần lượt là 150 µg/m3 và 50 µg/m3.
Ozon ở mặt đất O3
Các chất ô nhiễm sơ cấp (N0x, peroxyacetyl nitrate(PAN), VOCs…) phản ứng với ánh sáng mặt trời và oxi để tạo ra khí ôzôn gần mặt đất (phản ứng quang hóa). Khói mù quang hóa bao gồm phần lớn là ozone và là nguyên nhân chính gây ra các triệu chứng hen suyễn.
Cacbon monoxit CO
Theo một bài báo năm 2016 , nếu mức carbon monoxide (CO) thấp hơn 2%, loại khí này dường như không ảnh hưởng đến sức khỏe của một người.
Tuy nhiên, nếu mức cao hơn 40%, carbon monoxide có thể gây tử vong.
Các triệu chứng của ngộ độc carbon monoxide (CO) có thể bao gồm:
- mất sức
- chóng mặt
- đau ngực
- nôn mửa
- lú lẫn
- đau đầu
Nếu một người nghi ngờ rằng họ đang bị ngộ độc carbon monoxide, họ nên di chuyển đến khu vực có không khí trong lành và tìm kiếm sự trợ giúp y tế ngay lập tức.
Lưu huỳnh đioxit SO2
Sulfur dioxide là một sản phẩm phụ của quá trình đốt nhiên liệu hóa thạch, chẳng hạn như than và dầu. Nó có thể gây kích ứng mắt và khiến một người dễ bị nhiễm trùng đường hô hấp, cũng như bệnh tim mạch.
Nito đioxit NO2
Nitrogen dioxide có trong khí thải xe. Lò sưởi và bếp gas, dầu hỏa cũng tạo ra một lượng lớn khí này. Tiếp xúc với nitrogen dioxide có thể dẫn đến nhiễm trùng đường hô hấp. Thông thường, hít phải nitơ đioxit gây ra thở khò khè hoặc ho, nhưng nó cũng có thể dẫn đến đau đầu, kích ứng cổ họng, đau ngực và sốt.
Làm thế nào chúng ta có thể giảm tiếp xúc?
Mọi người có thể giảm tiếp xúc với các chất gây ô nhiễm không khí bằng cách hạn chế thời gian ở những khu vực có chất lượng không khí kém. Điều quan trọng là phải nhận thức được các chất ô nhiễm không khí có thể xảy ra ở cả ngoài trời và trong nhà.
Ô nhiễm không khí ngoài trời
Các chính phủ, doanh nghiệp và cá nhân đều có thể giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí. Giảm khí thải từ các phương tiện giao thông và mức độ ô nhiễm trong khí quyển có thể cải thiện chất lượng không khí.
Một người cũng có thể kiểm tra chất lượng không khí hiện tại bằng cách sử dụng các trang web theo dõi chất lượng không khí như Airnow.gov, Pamair.org, IQAir.com, moitruongthudo.vn nếu bạn ở Hà Nội,….
Các trang web này cung cấp thông tin về mức độ ô nhiễm không khí, mã màu của nó theo tác động tiềm ẩn đối với sức khỏe. Nếu xếp hạng là màu cam trở lên, mọi người có thể giúp bảo vệ sức khỏe của mình bằng cách:
- tránh đi bộ bên cạnh những con đường đông đúc
- tập thể dục ít thời gian ở ngoài trời hơn hoặc thay vào đó sử dụng địa điểm trong nhà
- ở trong nhà cho đến khi chất lượng không khí được cải thiện
Ô nhiễm không khí trong nhà
Một người có thể giảm ô nhiễm không khí trong nhà bằng cách đảm bảo rằng các tòa nhà sạch sẽ và thông gió.
Bụi, nấm mốc và phấn hoa đều có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề về hô hấp.
Khí radon có thể tích tụ trong những ngôi nhà mà các nhà phát triển xây dựng trên đất có mỏ uranium. Khí radon có thể gây ung thư phổi.
Một người có thể kiểm tra radon trong nhà bằng cách sử dụng bộ kiểm tra radon . Ngoài ra, họ có thể thuê một chuyên gia thực hiện phép đo này cho họ.
Một người có thể sử dụng máy dò carbon monoxide để theo dõi mức carbon monoxide trong nhà hoặc nơi làm việc của họ.
Nhung Nguyễn tổng hợp và tham khảo
Để lại bình luận