Hệ thống tích hợp dữ liệu quan trắc môi trường quốc gia ra đời phục vụ hiệu quả cho công tác kiểm soát ô nhiễm môi trường, hướng tới cảnh báo, dự báo môi trường, chủ động phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường, bảo vệ sức khoẻ cộng đồng, giúp Việt Nam chủ động trong quá trình phát triển kinh tế xanh, bền vững.
Việc quản lý và giám sát các nguồn phát thải cũng như theo dõi diễn biến chất lượng môi trường không thể thiếu các công cụ kiểm soát ô nhiễm như quan trắc tự động, liên tục và việc kết nối, sử dụng hiệu quả các số liệu từ hoạt động này. Trên cơ sở đẩy mạnh ứng dụng công nghệ tiên tiến, hiện đại trong công tác quản lý nhà nước, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã xây dựng hệ thống phần mềm quản lý dữ liệu quan trắc môi trường tự động (Envisoft) để triển khai dùng chung trong phạm vi toàn quốc.
Sau gần 5 năm triển khai thực hiện, đến nay, trên phạm vi cả nước đã có gần 2.000 trạm quan trắc môi trường tự động, trong đó, có hơn 1.600 trạm đang truyền số liệu về Bộ TN&MT, còn lại khoảng 300 trạm đang trong giai đoạn lắp đặt, vận hành thử nghiệm, tăng gấp 2 lần so với cùng thời điểm năm 2020. Dữ liệu từ trạm quan trắc được truyền liên tục về các sở TN&MT và Bộ TN&MT với tần suất 60 phút/lần, thậm chí là 5 phút/lần thông qua phần mềm Envisoft.
Nhờ có phần mềm này, kết quả quan trắc đã được tập hợp kịp thời, giúp cơ quan quản lý nhà nước phân tích được diễn biến chất lượng môi trường nước các lưu vực sông thông qua chỉ số WQI; chất lượng môi trường không khí các vùng, các địa phương thông qua chỉ số AQI; hiện trạng xả thải của các doanh nghiệp, các khu, cụm công nghiệp.
Tuy nhiên, hiện nay phần mềm Envisoft này chưa đồng bộ được dữ liệu từ trung ương đến địa phương; chưa quản lý được phiên bản nâng cấp; còn gặp nhiều khó khăn trong việc triển khai nâng cấp từ xa tới địa phương; hệ thống camera chưa hiệu quả và tối ưu; điều khiển lấy mẫu tự động có cấu hình cài đặt còn phức tạp; chưa khai thác và xuất được dữ liệu lớn trong thời gian dài.
Tiếp tục hành trình kiểm soát ô nhiễm môi trường khi nguy cơ ô nhiễm vẫn gia tăng hiện hữu, Bộ TN&MT cùng các địa phương, doanh nghiệp tăng cường công tác quan trắc môi trường thông qua việc xây dựng “Hệ thống tích hợp dữ liệu quan trắc môi trường quốc gia”.
Hệ thống này được triển khai dựa trên nền tảng cốt lõi là nâng cấp phần mềm Envisoft. Hệ thống sẽ tiếp tục tích hợp dữ liệu mạng lưới quan trắc định kỳ của Trung ương và địa phương; tích hợp với dữ liệu chuyên ngành như viễn thám và GIS, khí tượng thuỷ văn và các dữ liệu bộ, ngành khác. Toàn bộ dữ liệu quan trắc môi trường sau khi được tiếp nhận từ các Bộ, ngành và địa phương cùng với dữ liệu từ chương trình quan trắc môi trường quốc gia được xử lý, kiểm duyệt và phân tích, tổng hợp trên nền tảng công nghệ các siêu máy tính, xử lý dữ liệu lớn với tốc độ cao, trí tuệ nhân tạo, công nghệ tích hợp. Từ đó, công bố thông tin môi trường và dự báo, cảnh báo môi trường.
Giai đoạn 2024-2025 sẽ cung cấp các bản tin dự báo chất lượng môi trường ngắn hạn, trung hạn và dài hạn. Công bố thông tin dự báo, cảnh báo trên các phương tiện truyền thông, thiết bị thông minh, trang thông tin điện tử, kết nối với các thành phố thông minh. Phát triển hệ thống dự báo, cảnh báo chất lượng môi trường nước các lưu vực sông. Ứng dụng sẽ dự báo chất lượng nước theo thời gian thực và theo các kịch bản thay đổi điều kiện khí tượng, kinh tế xã hội trên các lưu vực sông. Hệ thống cung cấp thông tin chất lượng nước trực quan trên các ứng dụng di động, trang công bố thông tin, các phương tiện truyền thông và tại các khu vực tập trung dân cư. Người dân dễ dàng tiếp cận thông tin ở bất kỳ đâu, nguy cơ ô nhiễm môi trường được cảnh báo.
Bên cạnh đó, xây dựng nền tảng, cơ chế công khai thông tin môi trường từ các doanh nghiệp. Quản lý và chia sẻ thông tin, báo cáo quan trắc từ các doanh nghiệp, hỗ trợ tác nghiệp cho nhà quản lý, Sở TN&MT. Với hệ thống này, doanh nghiệp sẽ có không gian để kết nối, chia sẻ dữ liệu và công khai thông tin một cách minh bạch.
Ngoài ra, xây dựng hệ thống tự động hoá quá trình quản lý, xử lý hồ sơ, thực hiện thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải. Phát triển hệ thống tương tác hai chiều tiếp nhận và phản hồi ý kiến tính phí nước thải giữa doanh nghiệp và đơn vị quản lý. Hệ thống này cũng sẽ tích hợp liên thông với phần mềm Envisoft, phân quyền và chia sẻ thông tin đến các nhà quản lý, Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường và các Sở TN&MT.
Việc vận hành Hệ thống này sẽ khắc phục tình trạng dữ liệu quan trắc môi trường đang phân mảnh, riêng rẽ hiện nay và tối ưu được nhiều hoạt động khác nhau như: Giao diện thân thiện, dễ dàng quản lý; quản lý và vận hành hệ thống đơn giản; khả năng mở rộng hệ thống luôn luôn sẵn sàng; tiết kiệm nhân lực và thời gian xử lý; dữ liệu được tích hợp và đồng bộ tập trung vào một kho dữ liệu theo một chuẩn thống nhất chung; sẵn sàng kết nối và chia sẻ dữ liệu với các cơ sở dữ liệu khác qua các trục liên thông trong và ngoài Bộ TN&MT; thuận tiện trong việc nâng cấp các phiên bản và triển khai các các địa phương; xử lý và kết xuất dữ liệu nhanh chóng./.
