Lần đầu tiên một phiên tòa được mở để xét xử vụ kiện liên quan tới biến đổi khí hậu ở Mỹ đang diễn ra tại bang Montana (Mỹ) sau khi 16 thanh thiếu niên đệ đơn kiện chính quyền bang này vi phạm quyền hiến pháp đối với một “môi trường trong sạch và lành mạnh”.
Ba năm trước, một nhóm gồm 16 thanh niên từ bang Montana đã kiện chính quyền bang vì vai trò của họ trong việc hỗ trợ ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch và góp phần gây ra biến đổi khí hậu.
Vụ kiện mang tính bước ngoặt liên quan đến các nỗ lực chống biến đổi khí hậu. Những vụ kiện chính quyền bang và các công ty trong quá khứ được tiến hành chậm trễ nhưng vụ kiện ở Montana, ngày hôm nay, đã thực sự được đưa ra xét xử và đây là lần đầu tiên mọi người thực sự có cơ hội để xem liệu họ có thể quy trách nhiệm cho chính phủ về biến đổi khí hậu hay không.
Phiên tòa xét xử bắt đầu từ ngày 12 và kéo dài đến 23-6 ở thành phố Helena thuộc bang Montana. Đây là phiên tòa liên quan tới biến đổi khí hậu đầu tiên trong một loạt vụ kiện tương tự đang chờ giải quyết ở các bang khác. “Phiên tòa lịch sử trên nhằm gia tăng sức ép lên các nhà hoạch định chính sách phải có hành động khẩn cấp hơn để giảm phát thải khí nhà kính”, tờ The New York Times cho hay.
Vụ kiện có tên gọi là “Hold v. Montana”. Các nguyên đơn, gồm 16 thanh thiếu niên trong độ tuổi từ 5 đến 22, đã cáo buộc tác động nguy hiểm của nhiên liệu hóa thạch và khủng hoảng khí hậu đối với họ-những trẻ em dễ bị tổn thương trước những tác động ngày càng tồi tệ của biến đổi khí hậu.
Nguyên đơn đầu tiên được triệu tập vào ngày 12-6 là Rikki Held, 22 tuổi. Gia đình Rikki sở hữu một trang trại ở miền đông Montana. Cô gái trẻ ra làm chứng về việc gia đình cô bị ảnh hưởng trực tiếp như thế nào bởi cháy rừng, thời tiết khắc nghiệt và hạn hán xảy ra ngày càng thường xuyên hơn ở Montana, vốn được biết là nơi có phong cảnh xanh tươi. “Tôi biết biến đổi khí hậu là vấn đề toàn cầu nhưng chính quyền bang Montana cũng phải gánh một phần trách nhiệm. Chúng ta không thể bỏ qua điều này và không làm gì cả”, Rikki nói tại tòa.
Nữ sinh viên tốt nghiệp ngành khoa học môi trường này đặc biệt đề cập đến vụ cháy rừng đã phá hủy đường dây điện cao thế và làm mất điện ở trang trại của gia đình cô trong một tháng, khiến gia súc chết vì họ không thể bơm nước. “Đến năm 2021, khói và tro từ các đám cháy đã bão hòa không khí suốt mùa hè”, Rikki nhấn mạnh.
Theo tờ The New York Times, trọng tâm của vụ kiện nằm trong một điều khoản của hiến pháp bang, theo đó quy định: “Tiểu bang và người dân duy trì và cải thiện môi trường trong sạch và lành mạnh ở Montana cho các thế hệ hiện tại và tương lai”. Bên cạnh đó, các nguyên đơn cũng đặt câu hỏi về tính hợp hiến của luật Montana cấm chính quyền địa phương xem xét các tác động khí hậu khi quyết định có nên cấp giấy phép cho các công ty nhiên liệu hóa thạch hay không. Trong đơn kiện, các nguyên đơn không yêu cầu bất kỳ khoản bồi thường nào, nhưng họ yêu cầu chính quyền bang phải ra tuyên bố, trong đó nêu rõ các quyền của người dân bị xâm phạm. Đây phải là bước đầu tiên hướng tới hành động lập pháp.
Bảo vệ cho các nguyên đơn, phát biểu tại phiên tòa, luật sư Roger Sullivan nhấn mạnh tác động của sự nóng lên toàn cầu đối với giới trẻ Montana. “Nắng nóng, hạn hán, cháy rừng, ô nhiễm không khí, bão dữ dội, sự biến mất của động vật hoang dã địa phương, sông băng tan chảy, mất trụ cột cũng như truyền thống gia đình và văn hóa”, luật sư Roger liệt kê, đồng thời đề cập thêm những thiệt hại về y tế và tâm lý.
Ngoài ra, luật sư cũng lập luận rằng, bang Montana đã tiến hành một chính sách năng lượng tai hại, thải vào bầu khí quyển 166 triệu tấn CO2 mỗi năm, tương đương với một quốc gia như Argentina, trong khi Montana chỉ có khoảng một triệu dân. Trong khi đó, nhà khí hậu học Steve Running cũng đưa ra bằng chứng khoa học về trách nhiệm của con người trong sự nóng lên toàn cầu. Ví dụ như Montana đang trải qua mùa đông ngắn hơn kéo dài mùa cháy rừng.
Trước đó, chính quyền bang Montana cố gắng bác bỏ vụ kiện trên với lý do sai sót về thủ tục. Tuy nhiên, vào ngày 6-6 vừa qua, tòa án tối cao của bang đã bật đèn xanh cho phiên tòa bắt đầu. Tờ The New York Times cho hay, có hàng chục vụ kiện trên khắp nước Mỹ chống lại các công ty nhiên liệu hóa thạch vì gây ảnh hưởng đến môi trường. Alice Hill, cựu cố vấn khí hậu dưới thời Tổng thống Barack Obama và là thành viên của Nhóm tư vấn khủng hoảng khí hậu, nhấn mạnh: “Khi nói đến hành động vì khí hậu, công lý của Mỹ chưa bao giờ phù hợp hơn thế”.
Nhung Nguyễn
Tham khảo từ Báo Quân đội nhân dân , The New York Times
